Teatr wyobraźni, czyli radiowa fikcja

Czym różni się reportaż dźwiękowy od feature? Jakie cechy gatunkowe wyróżniają słuchowisko? Czy podcast to nowy gatunek dziennikarski? W tym dziale obok recenzji i analiz poszczególnych audycji, wyjaśniamy też znaczenie terminów i gatunków związanych z radiem artystycznym. Pisaliśmy o reportażu dźwiękowym. Nadszedł czas na słuchowisko.

Eliza Matusiak

Słuchowisko nazywane jest również teatrem radiowym, dramatem radiowym, teatrem fonicznym, teatrem wyobraźni czy kinem bez obrazu. Jest opowieścią niemal od początku do końca wykreowaną. To wyjątkowe dzieło sztuki radiowej, oparte na dźwiękowej konkretyzacji tekstu słownego, czyli scenariusza. To odrębny gatunek sztuki, który nie mógłby istnieć TYLKO w postaci tekstowej lub TYLKO w postaci dźwiękowej. Współpraca scenarzysty oraz reżysera, autora ostatecznego kształtu audialnego danego utworu, decyduje o tożsamości gatunku.

Za słuchowiska uznaje się teksty literackie napisane specjalnie dla radia, a następnie zradiofonizowane, czyli dziś funkcjonujące pod nazwą słuchowiska oryginalnego, a także teksty, które powstały z myślą o innym medium, na przykład powieści, dramaty sceniczne, poezja, które zostają zaadaptowane i przeniesione na grunt radia; mamy wtedy do czynienia z adaptacją słuchowiskową. Obok słuchowiska oryginalnego i adaptacyjnego wyróżnia się również radiowe seriale[1].

Każda ze słuchowiskowych odmian podporządkowana jest poetyce literackiej. Akcja słuchowisk mimo udziału aktorów – co podkreślał Michał Kaziów – ostatecznie konstytuuje się nie na scenie, ale w wyobraźni każdego słuchacza. W związku z tym, że współczesna scena komunikacyjna jest niezwykle pojemna i chętnie wchodzi w kooperacje z nowymi mediami, najnowszą odmianą teatru audio jest interaktywne słuchowisko. To audialny spektakl interaktywny wykorzystujący język właściwy tradycyjnej sztuce radiowej, ale oparty o hipertekstualny system relacji danych, pisze w swoich artykułach Eliza Matusiak[2].

To, w jaki sposób klasyfikować słuchowiska, stanowi materiał na oddzielny tekst, ale warto podkreślić, iż kategorie podziału mogą być zależne na przykład od tematyki, od formy, czy udziału takich elementów, jak fikcja literacka czy opowieść oparta na wydarzeniach prawdziwych – słuchowisko dokumentalne. O słuchowisku dokumentalnym, które w swych korzeniach oparte jest na wydarzeniu lub bohaterze prawdziwym, i w związku z tym może mieć dość silny związek z reportażem (opartym zawsze na prawdzie), szerzej napiszemy w kolejnej odsłonie.

 

[1] Wśród polskich badaczy zajmujących się współczesną sztuka słuchowiskową należy wskazać m.in. Elżbietę Pleszkun-Olejniczakową, Joannę Bachurę-Wojtasik, Janusza Łastowieckiego, Elizę Matusiak, Ewelinę Godlewską-Byliniak, Jacka Kopcińskiego.

[2] Zob. m.in.: E. Matusiak, “Alexa, play The Inspection Chamber”. O interaktywnym słuchowisku produkcji BBC w obliczu zwrotu audytywnego, „Media Biznes Kultura” 2019, nr 2 (7), s. 9-21.

Lubisz słuchać artystycznych form dźwiękowych? Podziel się swoimi przemyśleniami. Napisz: joanna@audionomia.pl

This website uses cookies

We inform you that this site uses own, technical and third parties cookies to make sure our web page is user-friendly and to guarantee a high functionality of the webpage. By continuing to browse this website, you declare to accept the use of cookies.