Reportaż dźwiękowy i feature
Kinga Sygizman (Klimczak) w książce poświęconej reportażowi radiowemu określa ten gatunek „jako audialny utwór, którego podstawą jest zawsze prawda o zdarzeniu i człowieku; dokumentację zdarzenia stanowi zarejestrowana na żywo substancja brzmieniowa, uzupełniona często o teksty pisane. Reportaż więc z jednej strony cechuje obiektywizm, w sensie rzetelnej dokumentacji zdarzeń, z drugiej zaś subiektywizm, rozumiany jako autorskość w sposobie ich ukazywania. Bowiem zarejestrowana fonicznie rzeczywistość skomponowana zostaje wedle reguł dramaturgicznych, w mniej lub bardziej artystyczny sposób, w zależności od tego, jakiemu rodzajowi przetworzenia podda autor fakty. Przetworzenie faktów jest rodzajem wizji autora, który – poprzez artystyczną weń ingerencję – przenosi je na wyższy poziom interpretacji”2.
Reportaż audio nie jest na pewno opowieścią typu: „jak spędziłem weekend” albo „książka tygodnia”. Nie jest też pejzażem dźwiękowym, relacją ani zapisem dokumentalnym.
Kasia Michalak podkreśla, że sednem tego gatunku są: prawda, dramaturgia i forma. W środowisku praktyków gatunku reportaż audio zwykle dzieli się na:
- wydarzeniowy – opowieść doraźna, jednowątkowa, dosłowna;
- dokument/audycja dokumentalna – opowieść reportażysty skoncentrowana przede wszystkim na udokumentowaniu faktów z przeszłości. Dokument jest często błędnie utożsamiany z publicystyką (!);
- artystyczny – opowieść uniwersalizująca prezentowane zdarzenia, wykorzystująca artystyczny potencjał tworzywa dźwiękowego;
- feature – opowieść wyraźnie naznaczona twórczym indywidualizmem autora, w której forma jest nośnikiem treści, nie stroniąca od eksperymentu.
Warto zaznaczyć, że termin feature nie przyjął się w Polsce, co nie znaczy, że audycje tego typu w naszym kraju nie powstają. Szeroko o nich dyskutuje Natalia Kowalska-Elkader.3
Reportaż dźwiękowy (ten drugi wyraz jest równie ważny co pierwszy(!), o czym pisaliśmy już na profilu facebookowym Audionomii):
- rodzi się podczas bliskiego spotkania z drugim człowiekiem;
- posiada konflikt dramatyczny – w prezentowanej historii ścierają się przeciwieństwa, np. rozum-serce, przeszłość-teraźniejszość, jednostka-społeczeństwo;
- ma swoją formę: pomysł na opowiedzenie historii, tak, aby miała największą siłę oddziaływania;
- posiada dramaturgię: ekspozycję, punkty zwrotne, punkt kulminacyjny, puentę (często wyrażoną nie wprost);
- opowiada o świecie słowem: jego treścią i brzmieniem, każdym dźwiękiem audiosfery, muzyką i ciszą;
- ma temat podstawowy i uniwersalny: „czyli jest o tym, o czym jest i o czymś więcej”;
- informuje, porusza emocje, odwołuje się do wrażliwości estetycznej (poprzez dobrą realizację dźwięku).
Reportaż wzrusza i porządkuje naszą wiedzę o świecie, najpierw odwołuje się do emocji słuchacza, a dopiero w następnej kolejności do jego intelektu.