Letnie lubelskie festiwale uchem wolontariuszy medialnych. Refleksja z warsztatów prowadzonych przez Fundację Audionomia.

Reportaż to proces, ćwiczenie uważności, budowanie relacji. Wymaga czasu i nie wybacza braku emocjonalnego zaangażowania. Jednak nawet podczas kilku krótkich sesji można nauczyć się solidnych podstaw dźwiękowego non-fiction.

Cztery audycje o różnych formach – od rozbudowanej relacji reporterskiej po reportaż – powstały dzięki współpracy Fundacji Audionomia i lubelskich Warsztatów Kultury. Są one zapisem zdarzeń, scen i emocji towarzyszących letnim festiwalom. Okazuje się, że Noc Kultury, Inne Brzmienia, Carnaval Sztumistrzów i Re:tradycja nie tylko wypełniają przestrzeń Lublina sztuką i jakościową rozrywką, ale też stanowią punkt wyjścia do rozmowy o odbiorze i kreowaniu kultury, akcie tworzenia, stawaniu się artystą.

W świecie idealnym praca nad reportażem dźwiękowym zaczyna się od myślenia dźwiękiem – niezależnie od tego, czy myślę o tembrze głosu osób, których emocje przekazujemy dalej, czy też o szeroko pojętej audioscenografii, stanowiącej punkt odniesienia dla opowiadanej historii. Klasyczna teoria reportażu radiowego uznaje tę praktykę za fundament gatunku. Podczas warsztatów w Lublinie łączyliśmy pracę nad budowaniem relacji z bohaterami i koncentrowaniem się na ich opowieściach – z nagraniami terenowymi.

Przekonaliśmy się, że zainteresowanie reportażem dźwiękowym trwa i kolejne pokolenia chcą go tworzyć i uczyć się od bardziej doświadczonych (i z reguły starszych). Relacja mistrzowsko-uczniowska jest w tym fachu nie do ominięcia, co więcej – będzie tak jeszcze wiele lat, nawet gdyby w sieci pojawiły się najbardziej profesjonalne tutoriale. Istotą reportażu – a także wszelkich działań wokół niego – jest spotkanie.

Rozmowę do publicystycznego podkastu nagrywa się w trzy kwadranse albo godzinę. Kolejną, może dwie, trzeba poświęcić na postprodukcję i wrzucenie materiału do sieci. W przypadku reportażu trzy dni to niewiele. Bywa, że ciągnące się w nieskończoność godziny nagrań, selekcjonowania materiału i montażu powodują frustrację. Nie warto jednak ignorować czasu potrzebnego do stworzenia reportażu. Siłę dźwięku odkrywa się stopniowo, powoli. Docenia się skupione wokół osobistej historii spojrzenie na rzeczywistość. Dużo radości sprawia otwieranie się na budowanie relacji z bohaterami i bohaterkami. Spotkanie oznacza wymianę, wymaga pogłębionego słuchania. Aby się udało, trzeba przełamać własne bariery. Pomocne jest w tym uruchomienie uważności, empatii, a także krytycznego myślenia, które przydaje się zwłaszcza podczas analizy i syntezy zebranych nagrań.

Podczas tych kilkudniowych sesji warsztatowych tworzyliśmy nasz świat – a raczej mikroświat – słuchających, wierząc, że jednostkowe doświadczenie skuteczniej wyjaśnia świat niż statystyki i przekrojowe badania. Ważne były dla nas miejsca wydarzeń, które nadawały kontekst, a czasem nawet narzucały formę. Noc Kultury skłoniła nas do refleksji o kulturze jako nieustannym dialogu z jednej strony, a z drugiej – jako doświadczeniu indywidualnym, wręcz intersubiektywnym. Inne Brzmienia przyniosły dwie przeplatające się historie o kobietach, które odniosły sukces w branży muzycznej i zajmują w niej pierwszoplanowe miejsca. Carnaval Sztukmistrzów to opowieść o fascynacji nowym cyrkiem jako narzędziem ekspresji. Z kolei Re:tradycja pozwala opowiedzieć o sile pieśni, relacji mistrzyni-uczennica i przekazie międzypokoleniowym.

Czy można stworzyć reportaż (lub inną angażującą formę dźwiękowego non-fiction) z grupą początkujących wolontariuszy podczas kilku sesji szkoleniowych prowadzonych przez trzy różne osoby? Takie pytanie zadaliśmy sobie wiosną tego roku. Dziś wiemy, że to możliwe.

Wszystkie audycje dostępne są tu: http://warsztatmedialabowy.bandcamp.com/music

Uczestniczki: Natalia Buś, KlaudiaKowalczyk, Olga Dziedzic, Joanna Gozdek-Bieniek; pomysłodawczyni i koordynatorka: Ewa Orzeszko; prowadzący warsztaty opiekonowie merytortyczni: Agnieszka Czyżewska-Jacquemet, Magdalena Świerczyńska-Dolot i Bartosz Panek.